Omega-3 vetzuren en cardiovasculaire gezondheid

Door: Dr. Kevin C. Maki, hoofdwetenschapper en Dr. Mary R. Dicklin, senior wetenschapper, Midwest Biomedisch Onderzoekscentrum voor metabolische en cardiovasculaire gezondheid

Samenvatting

• Er is een groot aantal onderzoeken uitgevoerd naar de effecten van omega-3-supplementen ter ondersteuning van de cardiovasculaire gezondheid, maar de schijnbaar tegenstrijdige resultaten hebben veel mensen in verwarring gebracht.
• Er is een voortdurende behoefte aan nieuwe wetenschap om toekomstige richtlijnen voor de inname en dosering van omega-3 te onderbouwen. 
• Een nieuw onderzoek suggereert een verband tussen een hoge inname van vis en omega-3 en een lager sterfterisico.

De krantenkoppen halen

Omega-3 vetzuren zijn de laatste tijd veel in het nieuws. Vorige maand nog rapporteerden onderzoekers dat degenen die de meeste omega-3 consumeerden een 15 tot 18% lager risico hadden om te overlijden aan hart- en vaatziekten, zoals hartaanvallen en beroertes, in vergelijking met degenen die minder omega-3 consumeerden. Bij de 20% hoogste visinname, vergeleken met de 20% laagste, was er ook een verband met een 10% lager risico op overlijden door hart- en vaatziekten.1 De bevindingen waren gebaseerd op de National Institutes of Health-American Association of Retired Persons (NIH-AARP) Diet and Health Study waaraan meer dan 420.000 mannen en vrouwen deelnamen die gemiddeld 16 jaar werden gevolgd.

Deze resultaten werden gerapporteerd kort nadat de auteurs van een uitgebreid gepubliceerd overzicht van klinische onderzoeken hadden geconcludeerd dat er weinig bewijs was voor cardiovasculaire voordelen van omega-3-suppletie.2 De duellerende krantenkoppen hebben voor enige verwarring gezorgd over wat het wetenschappelijke bewijs nu echt laat zien met betrekking tot omega-3 vetzuren in de voeding en cardiovasculaire gezondheid. Deze blogpost is bedoeld om uit te leggen waarom de experts verschillende conclusies hebben getrokken en om perspectief te bieden met betrekking tot de sterke en zwakke punten in het beschikbare bewijs.

Voedingsaanbevelingen

Voedingsaanbevelingen leggen vaak de nadruk op regelmatige consumptie van vis en zeevruchten, omdat een hogere inname in verband wordt gebracht met een lager risico op verschillende nadelige uitkomsten, met name hart- en vaatziekten. In een recent advies van de American Heart Association wordt bijvoorbeeld aanbevolen om 1-2 maaltijden met zeevruchten per week in het dieet op te nemen. De gemiddelde inname van omega-3 vetzuren via de voeding ligt wereldwijd echter ver onder de aanbevolen niveaus, ook in ontwikkelde landen.

Diëten met veel omega-3 vetzuren met lange keten zijn sterker in verband gebracht met een lager risico op hartdood in vergelijking met andere soorten cardiovasculaire gebeurtenissen, zoals niet-fatale hartaanvallen en beroertes. Een hogere inname van omega-3 vetzuren via de voeding en hogere bloedwaarden zijn consistent in verband gebracht met een lager risico op hartdood (d.w.z. dood door een hartaanval, abnormaal hartritme of hartfalen), maar niet op niet-fatale hartaanvallen en beroertes. Het proces dat de dood veroorzaakt tijdens een hartaanval of bij hartfalen is vaak een abnormaal hartritme, wat resulteert in ongecoördineerde samentrekkingen die niet effectief zijn bij het rondpompen van bloed.

Beperkingen van het beschikbare bewijs

Veel van het bewijs voor de voordelen van een hogere inname van omega-3 vetzuren komt van observationele onderzoeken. In dit type onderzoek worden de voedingsinnames en/of bloedwaarden gemeten, waarna de deelnemers in de loop van de tijd worden gevolgd om te zien of er een verband is tussen de metingen en het optreden van cardiovasculaire voorvallen. Dit soort onderzoek kan zeer nuttig zijn, maar wordt altijd beperkt door de mogelijkheid dat hoge en lage consumenten van omega-3-vetzuren op andere manieren van elkaar kunnen verschillen. Consumenten die veel vis eten, zijn bijvoorbeeld gezonder en hebben daarom andere kenmerken die het cardiovasculaire risico kunnen beïnvloeden, zoals meer bewegen, een over het algemeen gezonder dieet of minder roken.

Interventieonderzoeken, bekend als gerandomiseerde gecontroleerde onderzoeken (RCT's), worden over het algemeen als betrouwbaarder beschouwd voor het evalueren van de invloed van een dieetinterventie of -behandeling op een ziekterisico. Bij dit type onderzoek worden de deelnemers willekeurig toegewezen om de ene of de andere interventie te ontvangen, bijvoorbeeld een omega-3-supplement of een inactieve placebo. Er is een groot aantal onderzoeken uitgevoerd naar de effecten van omega-3-supplementen (eicosapentaeenzuur (EPA) en docosahexaeenzuur (DHA)) op het risico op hart- en vaatziekten en andere ziekten en risicofactoren. Zoals hierboven vermeld, leverde een recente beoordeling van deze onderzoeken geen duidelijk bewijs van een voordeel op. Veel van deze onderzoeken hadden echter een aantal ernstige beperkingen, waardoor de verwarring nog groter werd. De twee belangrijkste beperkingen van de interventiestudies die tot nu toe zijn uitgevoerd, zijn het gebruik van lage doseringen EPA + DHA en de focus op samengestelde resultaten die verschillende soorten cardiovasculaire voorvallen omvatten. Hartdood is in feite de uitkomst waarvoor zowel de observationele studies als de RCT's de grootste waarschijnlijkheid van voordeel suggereren.

Omega-3 verder onderzoeken

Vorig jaar werd door onze groep een studie gepubliceerd in het Journal of Clinical Lipidology, waarin de beschikbare RCT-gegevens over omega-3-supplementen en het risico op hartdood werden onderzocht.3 Veertien klinische studies met meer dan 71.000 proefpersonen werden geïdentificeerd voor de primaire evaluatie en meta-analyse, om de cumulatieve frequenties van gevallen van hartdood te vergelijken tussen personen die omega-3-vetzuren innamen en controlegroepen. Hieruit bleek een 8% lager risico op hartdood bij proefpersonen die omega-3 gebruikten. Met name wanneer de analyse werd beperkt tot onderzoeken waarin de gebruikte dosering >1 g/d EPA + DHA was, suggereerden de resultaten een grotere reductie in hartdood van 29%.

Dit jaar hebben we een commentaar gepubliceerd waarin we het belang benadrukken van verdere onderzoeken met hogere doseringen EPA + DHA (meer dan 2 g/dag).4 Resultaten van biomarkeronderzoeken waarbij niveaus van EPA + DHA in het bloed zijn gemeten, suggereren een verband tussen hogere omega 3-waarden in het bloed en een lager risico op hartdood. Elke toename van 1 eenheid (standaarddeviatie) van de omega-3 biomarker in het bloed wordt in verband gebracht met een afname van ongeveer 12 tot 15% in hartdood. In de meeste klinische onderzoeken die tot nu toe zijn uitgevoerd, is een dosering gebruikt waarbij de bloedspiegel naar verwachting slechts met een halve eenheid zou stijgen. Dit zou naar verwachting een zeer bescheiden effect hebben op hartdood van ongeveer 6 tot 8%, wat in lijn is met wat de reviews van RCT-bewijs hebben aangetoond. Dit suggereert de noodzaak van meer studies met hogere doseringen. Deze bevindingen benadrukken ook het belang van het meten van de bloedspiegels van omega-3 vetzuren om naleving te bevestigen en ervoor te zorgen dat de interventiegroep een voldoende grote stijging vertoont in vergelijking met de controlegroep om een voordeel te verwachten. Toekomstige studies moeten streven naar een toename in de actieve groep vergeleken met de controlegroep.

Het is ook belangrijk om op te merken dat er verschillen zijn tussen de drie belangrijkste omega-3 vetzuren - EPA, DHA en alfa-linoleenzuur (ALA). EPA en DHA, bekend als omega-3 met lange keten, worden algemeen erkend als de omega-3 met het grootste functionele belang in het hele lichaam. De heilzame werking van EPA en DHA wordt geïllustreerd door een recente aankondiging van de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid dat er een "positieve relatie is tussen EPA en DHA op de hartfunctie". ALA is een bouwsteen voor EPA en DHA, maar bij mensen gebeurt deze omzetting in zeer beperkte hoeveelheden. Daarom wordt de voorkeur gegeven aan voorgevormde EPA en DHA - te vinden in vis en andere zeevruchten, samen met omega 3 voedingssupplementen - om ervoor te zorgen dat regelmatig voldoende hoeveelheden EPA en DHA worden geconsumeerd.

De omega-3's EPA en DHA zijn de meest bestudeerde voedingsstoffen, met tot nu toe meer dan 34.000 gepubliceerde artikelen en 3.300 klinische onderzoeken bij mensen.