Kan voeding helpen om onze ogen te beschermen als we ouder worden?

Door:  Dr. Manfred Eggersdorfer, Senior Vice President Nutrition Science & Advocacy bij dsm-firmenich en hoogleraar Healthy Aging aan het Universitair Medisch Centrum Groningen

Samenvatting

• Naarmate de levensverwachting van de wereldbevolking blijft stijgen, neemt ook de prevalentie toe van leeftijdsgerelateerde ziekten en aandoeningen die de gezondheid van de ogen en de kwaliteit van leven kunnen beïnvloeden, zoals leeftijdsgerelateerde maculadegeneratie (AMD). 
• Visuele gezondheid is geïdentificeerd als de belangrijkste gezondheidskwestie voor consumenten over de hele wereld en tijdens de Workplace Eye Wellness Month staan manieren in de schijnwerpers om de gezondheid van de ogen op de werkplek beter te beschermen en, als gevolg daarvan, visuele beperkingen op latere leeftijd te minimaliseren. 
• Blootstelling aan blauw licht van digitale apparaten zoals smartphones en computerschermen vanaf jonge leeftijd kan het risico op oogletsel bij oudere volwassenen verder verhogen. 
• Er is steeds meer wetenschappelijk bewijs, ondersteund door gezondheidsclaims van de Europese Unie (EU), voor de rol van micronutriënten zoals luteïne, zeaxanthine en omega-3 vetzuren voor de gezondheid van de ogen bij oudere mensen als onderdeel van een langetermijnstrategie ter ondersteuning van de gezondheid van de ogen. 

De gezondheid van de ogen op latere leeftijd kan door verschillende factoren worden beïnvloed

Maart is de Workplace Eye Wellness Month, een waardevolle gelegenheid om stil te staan bij de invloed die onze levensstijl en dagelijkse activiteiten kunnen hebben op de gezondheid van onze ogen gedurende ons hele leven. Nu het dagelijks gebruik van digitale technologie wereldwijd steeds meer toeneemt, met name in kantooromgevingen, zijn chronische oogproblemen en oogletsel niet langer beperkt tot mensen met een gevaarlijke of arbeidsintensieve carrière. Er is steeds meer bewijs dat langdurige blootstelling aan blauw licht van zonlicht en digitale apparaten, zoals computers, tablets en smartphones, kan bijdragen aan een verhoogd risico op slechtziendheid op latere leeftijd. 

Een toenemende wereldwijde uitdaging voor gezondheidszorgsystemen  

De gezondheid van de ogen blijft zowel een uitdaging als een zorg voor individuen en gezondheidsdiensten over de hele wereld. Uit een dsm-firmenich onderzoek bleek zelfs dat de gezondheid van de ogen de grootste zorg is voor volwassenen over de hele wereld, waarbij 70% van de respondenten aangaf zich zorgen te maken over hun visuele gezondheid, vóór andere zaken zoals gewicht en energieniveaus.¹ Naast de gevolgen van visuele beperkingen voor het dagelijks leven van individuen, kan het ook een aanzienlijke economische druk leggen op samenlevingen over de hele wereld, en deze last zal naar verwachting verder toenemen naarmate de levensverwachting van de wereldbevolking blijft stijgen.

Terwijl sommige factoren die van invloed zijn op een slechte gezondheid van de ogen, zoals roken, langdurige blootstelling aan blauwe lichtgolven (vooral wanneer dit gebeurt vanaf jonge leeftijd) en hoge bloeddruk, aanpasbaar zijn en kunnen worden aangepakt als onderdeel van een preventieve aanpak, zijn andere factoren, zoals veroudering en genetica, niet aanpasbaar en daarom aanzienlijk moeilijker te beheren en te controleren. Hoewel dit niet langer een onvermijdelijk gevolg is van het ouder worden, is het dankzij de medische en wetenschappelijke vooruitgang essentieel dat er preventieve langetermijnmaatregelen worden genomen om de visuele gezondheid van een steeds ouder wordende bevolking te beschermen. Nu het aantal mensen van 60 jaar en ouder tegen 2050 naar verwachting zal zijn verdubbeld tot twee miljard, is het tijd voor gezondheidszorgstelsels en zorgverleners over de hele wereld om de noodzakelijke stappen te nemen om deze groeiende zorg aan te pakken.²  

Veroudering en de invloed op de gezondheid van de ogen

Slechtziendheid kan mensen in alle levensfasen treffen, maar komt het meest voor bij de oudere generatie: volgens schattingen is 82% van de mensen met blindheid 50 jaar of ouder.³ Het aantal oudere mensen met slechtziendheid zal naar verwachting nog verder toenemen door de snelle vergrijzing, dankzij de toenemende prevalentie van aandoeningen zoals diabetes en het vaker voorkomen van leeftijdsgerelateerde oogaandoeningen zoals staar en AMD.  

AMD is een progressieve oogziekte en is de belangrijkste oorzaak van blindheid bij mensen ouder dan 50 jaar. Rapporten suggereren dat, als gevolg van de stijgende levensverwachting, de omvang van deze aandoening zal toenemen, met cijfers die naar verwachting zullen oplopen tot 5,44 miljoen in 2050.⁴ Andere belangrijke oorzaken van visuele beperkingen op latere leeftijd zijn onder andere:  

• Maculair pigment (MP) verlies, wat kan bijdragen aan een vermindering van de gezichtsscherpte
• Cataract, een oogaandoening waarvan bekend is dat deze de kwaliteit van het zicht vermindert door vertroebeling van de ooglens
• Langdurige blootstelling aan blauw licht van digitale apparaten, dat fotoreceptoren kan vernietigen en de ooglens negatief kan beïnvloeden wanneer het wordt geabsorbeerd, vooral met toenemende leeftijd.
• Droge-ogensyndroom, een veel voorkomende, complexe aandoening die het oogcomfort en de visuele prestaties vermindert 

Voeding als aanvulling op ooggezondheid 

Hoewel er aanzienlijke vooruitgang is geboekt in de behandeling van aandoeningen die bijdragen aan slechtziendheid - bijvoorbeeld door vaker en effectiever oogonderzoek - is het duidelijk dat schade en degeneratie nog verder kunnen worden teruggedrongen door de implementatie van een preventieve langetermijnstrategie. Er komt steeds meer wetenschappelijk bewijs dat voeding de gezondheid van de ogen gedurende het hele leven kan beschermen. De mogelijkheden van een gezonder dieet en een verhoogde inname van micronutriënten op volwassen leeftijd en later in het leven staan dan ook in het middelpunt van de toegenomen aandacht van de medische en wetenschappelijke gemeenschap.  

Neem luteïne als voorbeeld - een voedingsstof die alleen toegankelijk is via de voeding. Luteïne is een carotenoïde die wordt beschouwd als een van de belangrijkste voedingsstoffen bij de preventie van AMD, vooral in combinatie met zeaxanthine. Hoewel verder onderzoek nog nodig is, bleek uit de Age-Related Eye Disease Study 2 (AREDS2) - momenteel het grootste menselijke onderzoek naar voedingssupplementen met betrekking tot ooggezondheid - dat inname van deze twee carotenoïden leidde tot een vermindering van 18% van het risico op progressie naar gevorderde AMD over een periode van vijf jaar. ⁵ Er zijn ook voordelen waargenomen in de vermindering van het risico op staar en verbeterde visuele prestaties.^6,7   

Er zijn ook aanwijzingen dat omega-3 vetzuren, zoals eicosapentaeenzuur (EPA) en docosahexaeenzuur (DHA), effectief kunnen zijn bij de behandeling van droge-ogensyndroom, terwijl vroege bevindingen erop wijzen dat vitamine C en E en bètacaroteen kunnen helpen bij het verminderen van de risicofactoren die samenhangen met staar.^8,9

Gezondheidsclaims in de EU

Er zijn een aantal toegestane gezondheidsclaims in de EU die het wetenschappelijk bewijs voor voedingsstoffen in ooggezondheid onderbouwen, waaronder: 

• Normale gezondheidspopulatie (artikel 13, lid 1) 
• DHA draagt bij tot het behoud van een normaal gezichtsvermogen 
• Riboflavine draagt bij aan het behoud van een normaal gezichtsvermogen 
• Vitamine A draagt bij tot het behoud van een normaal gezichtsvermogen 
• Zink draagt bij tot het behoud van een normaal gezichtsvermogen